بىسمىللاھىر رەھمانىر رەھىم
ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَجَعَلَ ٱلظُّلُمَٰتِ وَٱلنُّورَۖ ثُمَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمۡ يَعۡدِلُونَ
«ئاللاھقا ھەمدۇسانالار بولسۇن. ئاللاھ شۇنداق زاتكى، ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ياراتتى، قاراڭغۇلۇقلارنى ۋە نۇرنى بار قىلدى. ئەمەلىيەت مۇشۇنداق تۇرۇقلۇق، كافىرلار ئۆزلىرىنىڭ رەببىگە باشقىلارنى تەڭ قىلماقتىدۇر»-(6-سۈرە ئەنئام، 1-ئايەت).
ئاللاھ تائالا بۇ ئايەتتە ئالدى بىلەن ئۆزىنىڭ ھەمدۇسانا ئېيتىلىشقا لايىق ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ، بۇنىڭغا ئۆزىنىڭ كائىناتنى ياراتقانلىقىنى ۋە قاراڭغۇلۇقلار بىلەن نۇرنى پەيدا قىلغانلىقىنى دەلىل قىلىپ كۆرسىتىدۇ، ئاندىن بۇ دەلىللەرنى بىلگەن كافىرلارنىڭ، رەببىگە (ئۆزلىرى ياراتقۇچىمىز، رىزىق بەرگۈچىمىز ۋە باشقۇرغۇچىمىز دەپ ئېتىقاد قىلغان ئاللاھقا) باشقا نەرسىلەرنى تەڭ قىلىپ شېرىك كەلتۈرۈۋاتقانلىقىدىن ئەجەبلىنىش لازىملىقىنى ئېيتىدۇ. ئاللاھ تائالا قۇرئان كەرىمدە باشقا بىرقانچە ئايەتتىمۇ ئۇلارنىڭ بۇ ئەجەبلىنەرلىك ئەھۋالىنى بىلدۈرىدۇ ۋە ئۇلارنى ئاگاھلاندۇرىدۇ[1].
دەرۋەقە ئۇ كافىرلار (مۇشرىكلار) ئاسمانلارنى، زېمىننى ۋە ئۆزلىرىنى ئاللاھنىڭ ياراتقانلىقىنى، قۇياشنى ۋە ئاينى ئىنسانلارنىڭ مەنپەئەتىگە ئاللاھنىڭ بويسۇندۇرغانلىقىنى ئېتىقاد قىلاتتى[2]، ئۆزلىرىگە ئاللاھنىڭ رىزىق بېرىۋاتقانلىقىنى، دۇنياغا كەلگەن جانلىقلارنى ئاللاھنىڭ يارىتىۋاتقانلىقىنى، ئۆلگەنلەرنى ئاللاھنىڭ ئۆلتۈرۈۋاتقانلىقىنى، بارلىق مەخلۇقاتنىڭ ئىشلىرىنى ئاللاھنىڭ پىلانلاۋاتقانلىقىنى ۋە باشقۇرۇۋاتقانلىقىنى ئېتىراپ قىلاتتى[3]. شۇنىڭدەك، ئۇ كافىرلار: «زېمىن ۋە زېمىندىكى بارلىق نەرسىلەر ئاللاھنىڭدۇر»، «يەتتە قات ئاسماننىڭ ۋە ئۇلۇغ ئەرشىنىڭ ئىگىسى ئاللاھتۇر»، «ھەر نەرسىنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ئاللاھنىڭ ئىلكىدىدۇر» دەپ قارايتتى[4]، لېكىن ئۇلار ئاللاھقا يېقىنلىشىش، ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا شاپائەتچى بىلەن چىقىش، ئۆزئارا دوستلۇق ئورنىتىش ۋە داۋاملاشتۇرۇش، ئىززەت – ھۆرمەتكە ئېرىشىش دېگەندەك مەقسەتلەر بىلەن ئاللاھتىن غەيرىينى چەكسىز مۇھەببەت ۋە شەرتسىز ئىتائەتتە ئاللاھقا تەڭ قىلاتتى، شۇڭلاشقا ئاللاھ بۇلارنى ئايەتنىڭ ئاخىرىدا كافىر دەپ سۈپەتلەيدۇ، چۈنكى ئۇلار شۇنچە كۆپ نېمەتلەرنى بەرگەن ئاللاھقا تەشەككۈر ئېيتىشنىڭ ئورنىغا ئۆزلىرى ئۇيدۇرۋالغان ئىلاھلىرىغا تەشەككۈر ئېيتاتتى.
چۈنكى ئايەتتىكى لىللاھ «لله»نىڭ بېشىدىكى لام (ل) ھەقىقى مەدھىيە ۋە گۈزەل ماختاشلارنىڭ ئاللاھقىلا ئېيتىلىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. بۇلارغا ئاساسەن بۇ جۈملىنىڭ تەرجىمىسى: «ھەقىقىي ماختاشلار ۋە چىن مەدھىيىلەر پەقەت ئاللاھقىلا ئېيتىلىدۇ» دېگەن بولىدۇ. ئەسلىدە بۇ جۈملىنى ئوقۇغان كىشى ئاللاھ تائالاغا ئۆزى ھەمدۇسانا ئېيتقانلىقىنى ئىپادىلىگەن بولسىمۇ، لېكىن بۇ تەرجىمىدىن ئاللاھقا باشقىسىنىڭ ھەمدۇسانا ئېيتقانلىقىنى خەۋەر قىلغاندەك مەنىمۇ چىقىپ قالىدۇ. شۇڭا بۇ جۈملىگە «ئاللاھقا ھەمدۇسانالار بولسۇن!» دەپ مەنە تەرجىمىسى بېرىلدى. بۇ تەرجىمىنىڭ مەنىسى «پۈتۈن ياخشىلىقلارنى پەقەتلا ئاللاھ ئاتا قىلغان، ئاللاھنىڭ قۇدرىتى نېمىدېگەن ئۇلۇغ، مەرھەمىتى نېمىدېگەن كەڭ، بايلىقى نېمىدېگەن چەكسىز، پەزلى – ئېھسانى نېمىدېگەن ھېسابسىز! نېمەتلىرى نېمىدېگەن سان – ساناقسىز!» دېگەن بولۇپ، «ئاللاھقا ھەمدۇسانالار بولسۇن!» دېگەن كىشى ئاللاھنى ئەنە شۇ ھۆرمەت سۆزلىرى بىلەن ماختىغان بولىدۇ، ئاللاھقا مەدھىيە ئوقۇغان بولىدۇ.
[1] قاراڭ: 2 – سۈرە بەقەرە، 165 – ئايەت؛ 10 – سۈرە يۇنۇس، 18 – ئايەت؛ 16 – سۈرە نەھل، 17 – ئايەت؛ 19 – سۈرە مەريەم، 81 – ئايەت؛ 26 – سۈرە شۇئەرا، 91 ~ 103 – ئايەتلەر؛ 29 – سۈرە ئەنكەبۇت، 25 – ئايەت؛ 39 – سۈرە زۇمەر، 3 – ئايەت؛ 46 – سۈرە ئەھقاف، 4 ~ 6 – ئايەتلەر.
[2] قاراڭ: 39 – سۈرە زۇمەر، 38 – ئايەت؛ 31 – سۈر لۇقمان، 25 – ئايەت؛ 29 – سۈرە ئەنكەبۇت، 61 – ئايەت؛ 43 – سۈرە زۇخرۇف، 87 – ئايەت.
[3] قاراڭ: 10 – سۈرە يۇنۇس، 31 – ئايەت.
[4] قاراڭ: 23 – سۈرە مۇئمىنۇن، 84 ~ 89 – ئايەتلەر.
